Danas je na Fakultetu političkih nauka - na Studijskom programu socijalna politika i socijalni rad, u okviru javne rasprave, održan okrugli sto povodom razmatranja teksta Nacrta Strategije deinstitucionalizacije za period 2024–2028. godine sa akcionim planom za 2024. i 2025. godinu.
U uvodnom izlaganju, prisutne je pozdravila ministarka rada i socijalnog staranja Naida Nišić, dok je rezime Strategije izložila, v.d. generalne direktorice Direktorata za razvoj usluga, nadzor nad stručnim radom i drugostepeni upravni postupak u oblasti socijalne i dječje zaštite u Ministarstvu rada i socijalnog staranja, Amela Orahovac.
Okruglom stolu su prisustvovali: predstavnici akademske zajednice, resornih ministarstava, međunarodnih organizacija, pružalaca usluga, centara za socijalni rad i NVO sektora.
Strategija deinstitucionalizacije se prvi put donosi u Crnoj Gori. Deinstitucionalizacija podrazumijeva proces sistematičnog prelaska sa sistema institucionalne brige i zbrinjavanja u institucijama na sistem podrške u porodičnom okruženju i lokalnoj zajednici, kroz razvoj usluga u zajednici, obezbjeđivanje održivog finansiranja uz poštovanje prava korisnika/ca na sopstveni izbor i učešće u procesima donošenja odluka.
Opšti cilj ove Strategije je ostvarivanje prava na dostojanstven, nezavisan i kvalitetan život u zajednici kroz proces deinstitucionalizacije, prevenciju institucionalizacije, podršku socijalnoj inkluziji, razvoj održivih i dostupnih usluga koje omogućavaju korisnicima da žive u najmanje restriktivnom okruženju.
Operativni ciljevi ove Strategije su:
- Razvoj i održivost usluga koje podržavaju život korisnika/ca u porodici i/ili zajednici u najmanje restriktivnom okruženju
- Transformacija ustanova za smještaj korisnika/ca kroz pružanje usluga u zajednici u najmanje restriktivnom okruženju
- Osnaživanje korisnika/ca za proces deinstitucionalizacije, uključivanje u zajednicu i sprečavanje institucionalizacije
- Osiguravanje efikasne međusektorske saradnje kako bi se podržala deinstitucionalizacija i podrška životu u zajednici i porodici
Najznačajnije aktivnosti, koje su planirane Akcionim planom za Strategiju deinstitucionalizacije za 2024. i 2025. godinu su:
- utvrđivanje načina finansiranja usluga koje podržavaju život u zajednici na državnom i lokalnom nivou;
- unapređenje bližih uslova za pružanje i korišćenje, normativima i minimalnim standardima usluga podrške za život u zajednici, savjetodavnih i socijalno-edukativnih usluga, usluga porodičnog smještaja i porodičnog smještaja-hraniteljstva;
- mapiranje postojećih i nedostajućih usluga koje podržavaju život korisnika/ca u zajednici na lokalnom nivou (rasprostranjenost, broj korisnika/ca, troškovi);
- uspostavljanje najmanje tri usluge koje podržavaju život u zajednici u jedinicama lokalne samouprave u skladu sa potrebama korisnika/ca do kraja implementacije Strategije;
- utvrđivanje cijena koštanja usluga koje podržavaju život korisnika/ca u zajednici;
- uspostavljanje Centra za hraniteljstvo i usvojenje;
- razvoj usluga koji podržavaju život korisnika u zajednici i/ili porodici;
- izrada planova transformacije javnih ustanova za smještaj;
- razvijanje programa mentorstva za pružanje podrške korisnicima za samostalan život ili život uz podršku;
- pokretanje postupaka za preispitivanje poslovne sposobnosti za lica lišena poslovne sposobnosti smještena u ustanovama socijalne zaštite;
- formulisanje modela integrisanih usluga;
- usvajanje Zakona o socijalnom preduzetništvu;
- uspostavljanje nacionalne fokal point mreže za osobe sa invaliditetom na lokalnom nivou za praćenje i primjenu Konvencije o pravima OSI.
Strategijom će se stvoriti osnovni uslovi za poštovanje prava na život u zajednici, odnosno porodici, aktivno učešće korisnika/ca u kreiranju, izboru i korišćenju prava iz socijalne i dječje zaštite, što će rezultirati korišćenjem usluga u najmanje restriktivnom okruženju i uključenošću u svakodnevne životne aktivnosti.
Prilikom procesa deinstitucionalizacije mora se voditi računa o tome da institucionalizacija nije samo postojanje institucija i život u njima, već svako restriktivno okruženje u kojem se ne ostvaruje pun potencijal osobe.
